Случај Паундбери: зачувување на наследството или лажна архитектура?

Ако патот ве однесе до Англија и наидете на идиличното совршено зачувано гратче Паундбери, веројатно ќе останете без здив и ќе ги пофалите Англичаните што „внимателно го чувале своето наследство, за разлика од некои други“. Но, тоа е измама. Паундбери е сосема нов град, изграден во традиционален стил.

Имено, Паундбери се наоѓа во идиличниот округ Дорсет, на југот на Англија, а изграден е така да биде намерно „старомоден“ по својот изглед и урбанизам и да се вклопи во околните градови.

Паундбери е веднаш до Дорчестер, а оваа идеја потекнува од големиот вљубеник и застапник на „реставрациската архитектура“, принцот од Велс, престолонаследникот Чарлс.

Архитектурата на реставрацијата се залага сè да биде изградено во стилови кои биле локални пред модерната и глобализацијата, а Чарлс е жесток љубител на овој стил и инвестира многу пари во реставрација на постоечките стари градови низ светот и во изградба на нови според изгледот на старите.

Всушност, принцот од Велс ја дал земјата на која бил изграден градот, па оттука и неговото влијание врз естетиката.

Самиот град е дизајниран од Леон Крир, неокласичен архитект, кој својата работа ја засновал на филозофијата на „новиот урбанизам“ и традиционалната архитектура на Британија – убавината, парковите, фасадите од темни тули.

По завршувањето на изградбата, што се очекува во 2025 година, градот ќе има шест илјади жители, а во моментов има околу 3.500 во завршени куќи, меѓу кои 180 фирми, продавници и агенции.

Велат дека Крир го земал градот Тетбери за модел и дека значително го „позајмил“ од неговите улици.

Еден од проблемите со кои се соочуваа градовите околу проектот „new towns“, кои претежно беа изградени околу Лондон, беше тоа што урбанистички не одговараа на духот на лондончани кои емигрираа таму, и што голем број граѓани на Басилдон или Милтон Кејнс, на пример, повторно завршија во Лондон.

Паундбери се обиде да го реши проблемот со напуштање на „новите градови“ на поинаков уметнички јазик при изградбата на градот.

Секако, од почетокот се водеше жива дебата дали Паундбери е одличен пример за враќање на традицијата или на ниво на лажен кич на кинески реплики на европските градови.

Оние кои го фалат се восхитуваа на ниските згради и имитирањето на старата архитектура, додека противниците рекоа дека тој е заробен во времето и му пружа лажна носталгија и дека новите градови треба да се градат според трендовите на деценијата во која се изградени, а не по лични носталгични фантазии.

Друга критика беше што употребата на автомобили не беше намалена, иако првично беше планирано – градот сега е ист како и секој друг, моторизиран.

Но, чија е земјата, таков е и вкусот. Паундбери е изграден врз принципите на принцот Чарлс, кој е познат по неговите цврсти ставови кои ги оспоруваат повоените трендови во планирањето на приградските населби и сателитски градови.

Чарлс долго време ги усовршувал своите урбани светогледи, а тој е и кралски поглавар, па имал значително влијание врз градежните училишта во Британија.

Од почетокот на изградбата, во 1993 година, градот добива критики и пофалби од архитекти и критичари за проектирањето и планирањето.

Развојот е изграден според традиционалниот урбан модел со висока густина, а не приградски, фокусиран на создавање интегрирана заедница на продавници, бизниси и приватни и социјални станови. Исто така, нема зонирање.

Планерите велат дека проектираат развој околу луѓе, а не автомобили, и имаат за цел да обезбедат висококвалитетна средина, од архитектура до избор на материјали, патокази и пејзажи.

Во описот на развојот се наведува постоењето на центар изграден во класичен стил и надворешни области во народен стил, а елементи на историцизмот вклучуваат огради од ковано железо, тремови и „слепи прозорци“, кои немаат стакло, но традиционално имаат чисто естетска функција.

Во секој случај, изградбата е при крај, но нема дискусии. Во списанието Architect, професорот Витолд Рабчински вели дека Паундбери ги отелотворува социјалните, економските и планските иновации кои можат да се наречат само радикални.

Но, дури и критичарите не молчат: „лажни, бездушни, авторитарни и мрачно слатки“, велат оние на кои не им се допадна ова повикување на носталгија.

Пред неколку години, Оливер Вејнрајт од Гардијан, британски критичар на архитектурата напиша дека “Паундбери, традиционалистичкото село на принцот од Велс, долго време беше исмејувано како феудален Дизниленд“, но дека градот сега почнува да живее.

Според англискиот филозоф Сер Роџер Скратон, „пропорциите на градот се човечки пропорции, деталите се мирни за око. Ова не е одлична или оригинална архитектура, ниту пак се обидува да биде, тоа е скромен обид да се поправат работите со следење на обрасци и примери од традицијата. Ова не е носталгија, туку знаење што се пренесува од век во век“.

Паундбери за некои ќе биде популистички кич, создаден под притисок на носталгичната необразована јавност која бара познати форми. Едноставно, лажна архитектура. Лага како да речеме модерниот центар на Скопје.

Туристи и архитекти продолжуваат да доаѓаат во градот, некои да се восхитуваат, некои да се ужаснуваат. Битките околу проценката на естетиката и естетската вредност на Паундбери ќе бидат долги и огнени.

Извор: gradnja.rs