Планетата се пржи, најлошото сценарио е надминато, а ова е само почетокот

Светот мора да ги засили подготовките за екстремна топлина, што може да ја погоди планетата побрзо и посилно отколку што се предвидуваше претходно, предупредија група водечки научници за клима по застрашувачки високите температури забележани на северната хемисфера – Канада, САД и Европа.

Минатата недела таканаречената „топлинска купола“ над Британска Колумбија, Вашингтон и Орегон на некои места ги сруши рекордите на температурата за над пет Целзиусови степени, а тоа зголемување само две недели претходно се сметаше за невозможно, велат експертите.

Ова предизвика загриженост дека климата го надмина опасниот праг.

Првите анализи на топлотниот бран, објавени минатата недела, открија дека климатските промени предизвикани од човечки акции ги прават екстремните временски услови најмалку 150 пати поверојатни, објави „Гардијан“.

Температурите растат низ целиот свет како резултат на штетните емисии на гас. Научниците долго време предвидуваа рушење на рекорди на топлина со зголемен интензитет. Но, авторите на новата студија рекоа дека најновиот топлотен бран го надмина и најлошото сценарио на климатските модели, принудувајќи ги да го ревидираат нивното разбирање за топлинските бранови и да ја разгледаат можноста другите делови на светот да претрпат слични температурни удари на северната хемисфера .

“Ова е убедливо најголемиот скок во рекордот (температура) што некогаш сум го видел. Дефинитивно не треба да очекуваме дека топлотните бранови ќе се однесуваат како во минатото … во однос на она за што треба да се подготвиме“, истакнува д-р Фредерик Ото од Универзитетот во Оксфорд и еден од основачите на групата WWA (World Weather Attribution) што ја создаде новата студија.

Клучниот фокус сега е на тоа дали погодените области едноставно немале среќа или дали климатскиот систем го надминал прагот и влегол во нова фаза во која мала количина на глобално затоплување може да предизвика побрз пораст на екстремните температури.

Друг автор на студијата, Герт Јан ван Олденборг од холандскиот Кралски метеоролошки институт, вели дека до минатата година, стандардните климатски модели претпоставуваа дека постои горна граница на топлотните бранови што се движат двапати побрзо од пошироките глобални трендови на топлина.

“Мислевме дека знаеме што се случува … И тогаш дојде овој топлотен бран што беше далеку над горната граница. Со знаењето од минатата година, тоа беше невозможно. Беше изненадувачки и шокантно. Сега сме помалку сигурни во врска со топлотниот бран отколку што бевме пред две недели. Ние сме многу загрижени за можноста ова да се случи насекаде, но едноставно сè уште не знаеме“, додава тој.

Рекордна топлина низ целиот свет

Топлина од рекордни 49,6 степени што ги погодија САД и Канада – на слична географска ширина како и Велика Британија каде што температурата беше умерена – однесе над 500 животи, предизвика катастрофални пожари – целиот град Литон изгоре за 15 минути – оневозможени електрични мрежи и топење на патиштата.

Научниците истакнуваат дека слични трендови можат да се сретнат и во многу други делови на светот, иако тие честопати остануваат незабележани, особено во субсахарска Африка, која нема многу станици за набудување и прима многу помало внимание од медиумите отколку САД и Канада. Делови од Сибир и Пакистан исто така неодамна претрпеа невообичаено интензивни топли бранови. Најтоплите денови во јуни беа забележани минатиот месец во Хелсинки, Москва и Естонија.

Групата WWA претходно ја следеше силната врска меѓу климатската криза и другите екстремни настани, вклучувајќи го топлотниот бран во Сибир 2020, пожарите во Австралија 2019-2020, топлотните бранови во Европа 2018 и 2019 и тропската бура Имелда што го погоди Тексас во 2019 година

Повеќе од бури и поплави, Ото вели дека човечките емисии имаат најјасно и најразорно влијание врз топлотните бранови, кои сега достигнуваат нивоа што не се соодветно застапени во сегашните компјутерски модели.

“Она што секој треба да го земе од оваа студија е како влијанието на климатските промени денес се манифестира во голема мера во силниот интензитет и фреквенцијата на топлотните бранови“, вели Ото.

И трошоците – во смисла на смрт, болест, недостаток на работно време и материјална штета – рапидно растат.

“Топлотните бранови беа на врвот на глобалните списоци со најсмртоносни несреќи во 2019 и 2020 година“, рече Мартин ван Алст од Универзитетот Tvent.

Пријавениот данок е веројатно потценет бидејќи топлината ретко се споменува на уверенијата за смрт, посочува Гардијан.

Студија работена 20 години покажа дека повеќе од пет милиони луѓе умираат годишно ширум светот поради претерано топли или студени услови, како и дека смртните случаи се поврзани со зголемувањето на топлината. Екстремно топло-студените услови се одговорни за околу 9,4 отсто од глобалните смртни случаи годишно, што е еквивалентно на 74 „дополнителни“ смртни случаи на 100 илјади луѓе. Повеќе починаа од студ отколку од топлина во изминатите две децении, но смртните случаи од топлина растат, додека смртните случаи од студ се во опаѓање, а научниците велат дека овој тренд веројатно ќе продолжи и во иднина.

“Ако не преземеме никакви активности за ублажување на климатските промени, тоа ќе предизвика повеќе смртни случаи“, рече професорот на универзитетот Монаш, Јуминг Гуо, додавајќи дека веќе има пораст на стапката на смртност поврзана со топлината во Европа.

Катастрофални последици

Највисока стапка на „вишок смрт“ поврзана со топлина има во Источна Европа, додека субсахарска Африка имаше најголема смртност поврзана со студени температури, како резултат на адаптацијата на луѓето кон климата во која живеат.

Неодамнешното истражување на „Политика“ покажа дека северот на Европската унија ќе се бори против поплавите и пожарите дури и според сегашните проекции, додека југот ќе биде погоден од суши, прегревање на градовите и уништување на посевите, а според експертите годишно како последица од топлина ќе умираат 95 илјади Европјани што е дури 30 пати повисок од сегашниот просек.

Научниците ги повикуваат владите да ги зајакнат системите за рано предупредување, како и контрамерките за топлотните бранови. Архитектите и градските планери треба да прават згради и простори со повеќе зеленило и сенка. Но, уште поитна е брзата елиминација на емисиите што предизвикуваат глобално затоплување. На сегашните нивоа на затоплување – околу 1,2 степени над прединдустриските нивоа – неодамнешниот смртоносен бран во северозападна Америка се смета за невообичаен, но новата студија покажува дека тоа може да се случува на секои 5-10 години ако глобалните температури се зголемат за два степени, што би можело да биде веќе во 2050 година.