Порта3 – градежништво, архитектура и екологија Порта3 – градежништво, архитектура и екологија
Просечната глобална температура во моментов е повисока за околу 1,1 степен Целзиусов отколку пред Индустриската револуција. Климатските промени што ги донесе глобалното затоплување низ целиот свет ги менуваат животите на луѓето и нивните заедници. Научните методи се сè понапредни во препознавањето на влијанието на човекот врз она што инаку го нарекуваме состојба на природни катастрофи, како што се топлотен удар, поплави, суши, урагани, па дури и пожари. Со други зборови, со помош на статистички методи, можно е да се утврди каде завршува природниот придонес и почнува човечкиот придонес кон временските проблеми. Интензитетот и фреквенцијата на природните, односно човечките катастрофи се зголемуваат со секој десетти степен на затоплување, што е последица на зголемувањето на концентрацијата на стакленички гасови.
Во согласност со тоа, јасно е дека најважната стратегија за борба против климатските промени е итно и драстично намалување на употребата на фосилни горива во сите гранки на економијата, промена на неодржливи земјоделски практики и енергетска транзиција кон обновливи извори на енергија, пишува Клима 101.
Сепак, брзината со која се случуваат климатските промени и несоодветноста на досега преземените мерки укажуваат дека спречувањето на негативните последици од климатските промени бара одредено ниво на приспособување на населението и на економските активности на различни и поекстремни климатски услови.
ПРИСПОСОБУВАЊЕ КОН КЛИМАТСКИТЕ ПРОМЕНИ
Приспособувањето кон климатските промени, во зависност од географската локација, може да вклучува монументални проекти како што се изградба на брана и заштита од покачување на нивото на морето, инфраструктурни промени на единиците за домување и производствените капацитети, така што тие се отпорни на екстремни временски услови, проширување на системите за наводнување во земјоделството и безброј други мали интервенции. Трошоците за приспособување кон климатските промени може да достигнат бројки од повеќе милиони. Покрај финансискиот капацитет, овие проекти честопати бараат стабилни политички и институционални можности, човечки ресурси, технологија, иновации, па дури и културни промени.
Стратегијата за адаптација е донекаде контроверзен дел од дискурсот за климата, заснована на загриженост дека легитимирањето на потребата за адаптација може да доведе до слабеење на амбициите за неопходни интервенции за намалување на емисиите на стакленички гасови. Набљудувањето на интервенциите за намалување на емисиите на стакленички гасови и интервенциите за адаптација на климатските промени како еднакви или комплементарни стратегии го покренува прашањето за правичност, бидејќи делови од светот со најголема потреба за адаптација се истовремено најмалку виновни за климатските промени.
СОЦИО-ЕКОНОМСКИОТ РАЗВОЈ ВЛИЈАЕ НА КЛИМАТСКИТЕ РИЗИЦИ
Кога се зборува за ризиците од негативни последици од климатските промени врз човечките и другите екосистеми, мора да се земат предвид три основни фактори:
1. Геофизички реакции на климатските системи (поплави, топли бранови, суши и сл.),
2. Изложеност на временски услови (на пр. имот и население населено во области изложени на климатски услови).
3. Ранливост на областа или популација на негативните последици од климатските промени (на пр. ниво на подготвеност за одредени временски услови и социо-економски капацитет да се справат со последиците).
Директните последици од климатските промени најмногу зависат од глобалното затоплување, што е директен резултат на зголемената концентрација на стакленички гасови во атмосферата. Сепак, другите две компоненти – изложеност и ранливост на климатските промени – зависат од низа социо-економски фактори кои варираат од заедница до заедница, од земја до земја, кои се варијабилни и меѓусебно поврзани со сложени динамички врски.
Затоа не е исто кога топлотниот бран ја погодува побогатата земја каде што голем број граѓани работат во услужниот сектор и имаат пристап до климатизирани простории, и кога истото се случува во сиромашна земја каде што населението е претежно ангажирано во земјоделството и изложено на сите надворешни влијанија.
Бидејќи тие во голема мера зависат од социјалните и од економските околности, ризиците од негативни последици не се рамномерно распоредени низ целиот свет. Иако сега е широко познато дека оние кои најмалку придонеле за климатските промени ќе страдаат најмногу, важно е да се имаат на располагање научни методи за да се идентификува кој придонесува за понатамошно затоплување, кој има најголема одговорност да ги намали емисиите на стакленички гасови, кој е најмногу изложен на климатските промени и кој и колку може да се приспособи на нив. Покрај прашањата на еднаквоста, практичните прашања како што се планирање на соодветни стратегии за управување со ризик, исто така, бараат увид во очекуваното ниво на ризик, предизвикано од климатски промени.
Паралелно со дипломатските и политичките поместувања кон глобалната цел за запирање на климатските промени, а особено по Парискиот договор во 2015 година, науката за климатските промени континуирано напредува во прогнозирање ризици и последици врз населението и економијата. Проценките на ризиците се прават со помош на научни модели и алатки кои го симулираат климатскиот систем од геофизички аспект и го поврзуваат со модели на раст на населението, динамика на енергетски и економски системи. Ваквиот систематски пристап кон моделирањето на климатските промени овозможува тестирање на различни сценарија на климатски и социо-економски услови, со цел да се утврдат последиците, односно предностите од спречување понатамошно затоплување.
МОДЕЛИРАЊЕ НА ПОТЕНЦИЈАЛОТ ЗА ПРИСПОСОБУВАЊЕ НА КЛИМАТСКИТЕ ПРОМЕНИ
Истражувачките групи ширум светот континуирано ја подобруваат точноста на проценките и работат на подетална презентација на енергетските и на економските системи. Моделите, на пример, имаат многу детални патеки за намалување на емисиите на стакленички гасови и регионални процеси на карбонизација на регионално ниво. Така, знаеме, на пример, дека за да се постигне целта на Парискиот договор да се запре растот на просечната глобална температура од 1,5, а најмногу 2 °C, целиот свет ќе треба да биде јаглерод нето-неутрален со 2050 година.
Со оглед на сега прифатената неизбежност на потребата да се приспособат на климатските промени, овие модели исто така проценуваат дел од ризикот што може да се отстрани со адаптација.
Сепак, повеќето модели симулираат приспособување прилично едноставно, главно следејќи ја бинарната логика со која одредена гранка на економијата, заедницата или целата земја се прикажува како целосно или воопшто не е приспособена на климатските промени.
Земете го, на пример, земјоделството, кое е една од, барем во однос на климата, најчувствителните гранки на економијата и често е еден од најважните сектори во однос на учеството во бруто-домашниот производ на земјите во развој. Зголемувањето на температурите, непредвидливите временски услови, промените во почвата, ширењето на штетници, намалувањето на водните ресурси се некои од последиците од климатските промени кои директно влијаат на земјоделската продуктивност, па дури и на преживувањето на некои растителни видови. Теоретски гледано, земјоделците може да ги променат практиките на сеење, одгледување, наводнување, така што земјоделските добра се отпорни или оптимално приспособени на климатските услови. Со целосна адаптација, земјоделскиот сектор, во принцип, нема да ги почувствува штетите од климатските промени. Од друга страна, целосната некомпатибилност со климатските услови може да резултира со, да речеме, неуспешна жетва и сите последици што ги носи ова.
Реалноста е веројатно некаде помеѓу. Она што сигурно го знаеме е дека секое ниво на приспособување кон климатските промени ќе бара финансиски, институционални, човечки и други социо-економски ресурси. За многу земји на фронтот во борбата против ефектите од климатските промени, овие ресурси не се достапни, или барем не во оној степен колку што се потребни. Покрај тоа, земјите во развој, како што сугерира името, се соочуваат со различни развојни предизвици, како што се подобрување на здравството, социјалната заштита, образованието, подобрувања во инфраструктурата и други економски инвестиции. Неможноста на приспособување на климатските промени може дополнително да ги комплицира веќе сложените развојни проекти и целокупниот социјален напредок.
Со оглед на важноста на приспособувањето кон новите климатски услови за земјите во развој, постои голема потреба да се подобри разбирањето на оваа област, така што ќе може да се изготват соодветни стратегии за да се минимизираат негативните влијанија од климатските промени.
