Мишко Ралев за БИМАС: Jавноста секогаш ја интересира што и каков став има ААМ

На 29.9.2023 г., во ноќта на полната месечина, се спушти завесата на по многу нешта најнеобичното Биенале на македонската архитектура БИМАС 2023. Местото на свеченото затворање, тремот на МСУ не беше и местото на главната манифестација, таа се одржа во Националната галерија – Мала станица во Скопје.  ААМ како бездомник талкаше од една галерија во друга, во својот дом – Музејот на град Скопје беше непожелна. Но, како се менуваат времињата се менуваат и луѓето па зошто не и традициите, и онака сè е фикција.

Следната необичност е дека не беше само едно биенале туку беа организирани и одржани две последователни, 20-то и 21-ро. Последното Биенале беше одржано во 2018 година, следното требаше да се одржи во 2020 година, но токму тогаш настапи двегодишното „затворање на светот“ предизвикано од пандемијата со КОВИД-19. Заради зацртаните одредби во Правилникот на Биеналето истото треба да трае две недели и да се одржува во Музејот на град Скопје (МГС).

Ова беше тешко да се оствари од многу објективни причини, па така се отвори прозорец кон средината на септември наречен „Мала станица“ каде се одржа главната манифестација и Музејот на современа уметност во кој се одржа студентското Биенале – БИСТА и мала камерна изложба на Балканскиот архитектонски форум со претставување на дела на архитектите од Албанската асоцијација од Тирана.

Идејата за две биеналиња се роди кај Управниот одбор заради временскиот јаз од повеќе од четири години и одлуката беше да се претстават одделно архитектонската продукција помеѓу 2018 и 2020 година и онаа помеѓу 2021 и 2023 година како 20-ти БИМАС и 21-ви БИМАС. Затоа се формираше еден Организационен одбор составен од архитектите Александар Радевски – претседател, Мартин Деловски – одговорен за БИСТА и за организација на изложбите, графичкиот дизајнер Тони Васиќ кој го осмисли визуелниот идентитет на Биеналето и сите печатени материјали, Анѓела Ѓорѓиева – секретар, Иван Николовски – член и Димитар Крстески – член. За селектор на 20-тиот БИМАС беше назначен архитектот Сашо Блажевски додека за 21-риот БИМАС архитект Бујар Муча. „Мерило на македонската архитектура“ беше тематската рамка и на двете биеналиња, односно дали може да се одреди местото и насоката на движење на архитектурата кај нас во светлото на глобалните мегатрендови кои од корен ги менуваат состојбите во денешните општества во последните години.

Во таа смисла се одржа и панел-дискусија околу прашањето: „Просторот го процесираме, сè уште го преѕидуваме или е нешто помеѓу“. На неа главни дискутанти беа архитектите Бујар Муча, Огнен Марина, Сашо Блажевски, Александар Радевски и Мишко Ралев, со учество на колешки и колеги присутни во публиката. Се дискутираше не само за завидното ниво на покажаниот квалитет во архитектонските и дизајнерските реализации и проекти туку и за местото и општествената (не)активност на архитектите во центрите каде се носат одлуките битни за планирање, проектирање и манипулирање со просторот.

Притоа се допре и до состојбите со и во образованието на архитектите и до движењето во професијата и можноста за градење на кариера, која ќе обезбеди не само стабилна и пристојна егзистенција, туку и заземање на значајно место во општествената структура на државата. Потенцирано беше дека тоа треба безусловно да се стори зашто регулирана професија во светски рамки како нашата, тоа и го бара од нас.

Вкупниот број на изложени дела на двете биеналиња изнесуваше 110, во категориите: урбанистички планови, архитектонски реализации, архитектонски проекти, ентериерни реализации и дизајнерски реализации. Општ впечаток е дека беше понудена бројна и квалитетна архитектонска продукција со забелешка дека преовладуваше станбената архитектура, особено индивидуални станбени згради со впечатлива квадратура, богата содржина и скапа завршна обработка. Јавните инвестиции и интерес како да испарија по „биг бенгот“ на „Скопје 2014“ кого власта го пикна под тепих играјќи на картата дека кога и да е ќе почне да ни се допаѓа.

Заради натпреварувачкиот карактер на Биеналето се формираа две Жири-комисии во состав:

1. Жири-комисија за 20-ти БИМАС:

– Зорица Блажевска – претседател

– Ангел Ситновски

– Ана Ивановска-Дескова

– Соња Наковска

– Дејан Ивановски

2. Жири-комисија за 21-ви БИМАС:

– Мартин Гулески – претседател

– Кристинка Радевски

– Скендер Палоши

– Љупчо Јованов

– Хамди Сулејмани

Резултатите се веќе познати.

Во ноќта на полната месечина неколку работи станаа јасни: Асоцијацијата на архитекти на Македонија покажа и овој пат дека е значајна организација, која и ако нема правна тежина има своја значајна улога во развојот на македонската архитектура и не смее да исчезне и покрај организациски и финансиски проблеми и опструкции, зашто не само што ни е потребна нам на архитектите, туку му е потребна и на општеството. Зашто јавноста секогаш ја интересира што и каков став има ААМ за поодделни прашања што ја тангираат изградената средина.

Но, за да се зачува и унапреди не е доволен волонтерскиот напор на Управниот одбор и неговиот претседател, туку на секој архитект во државата, само така нашиот глас ќе биде значаен во политиките со планирање, проектирање и градење на севкупниот простор во државата. Но за тоа ќе треба нешто повеќе од „идеи“.

Мишко РАЛЕВ, претседател на Асоцијација на архитекти на Македонија

фото: Киро ПОПОВ

Борис Јурмоски, МАРХ