Колку вреди вашиот стан? Основни критериуми за проценка на употребната вредност на станот

Без разлика дали прво помислувате колку вреди вашиот личен простор или некој за кој фантазирате, веројатно (барем оквирно) го знаете одговорот на ова прашање. Таа цена главно се одредува според информациите за тоа колку чинат слични станови во вашата околина. Пазарот разликува локација и дали зградата е нова или стара градба, и тука за лаиците приказната се завршува. Ако станот за кој сонувате има префикс лукс во неговото име – не можете да погрешите при изборот на недвижен имот? Ако е поскапо, тогаш мора да е подобро, нели? Сепак, ниту една одлука не е толку едноставна, особено не кога е во прашање изборот на вашиот простор за живеење. Вистинската вредност е финален резултат на многу покомплексен систем за валидација (барем треба да биде).

ЦЕНИТЕ НА ПАЗАРОТ НЕ СЕ ОПРАВДАНИ

На пазарот на недвижности цените континуирано растат. Дали скокот на вредноста на  квадратот значи подобар квалитет? За жал, не. Во последниве години, инвеститорската градба на некои објекти напредуваше во навидум подобри фасади (промените се претежно естетски, ретко во квалитетот на изолацијата, на пример). Сè почесто на објектите им се даваат и некои претенциозни имиња. Во маркетингот си играат со значајни архитектонски концепти како зелена градба… Се чини дека се работи само за добри филтри. Објектите ја оправдуваат својата цена со поминување низ филтерот, а населението полека се навикнува на фактот дека едноставно мора да чини толку. Дали можат дизајнерските плочки да ја надоместат лошо испроектираната кујна? Дали допадлива фасада ве тера да заборавите на недостигот од паркинг места?

Наместо критички однос кон целата ситуација, се создава атмосфера на престиж, а купувањето баснословно скапи недвижности во т.н. „елитни“ населби или центарски населби, каде урбанизмот стана  еден од најголемите државни проблеми е синоним за квалитет. Луѓето кои платиле скап квадратен метар живеат со понизок квалитет на живот од оној што го обезбедуваат социјалните станови на пример во скандинавските земји. Дали е престрого да се каже дека само пазарната вредност напредувала во домашната архитектура? Едно е сигурно – повисоката цена не гарантира подобар квалитет на живот. Вистински предизвик е да извлечете максимум за парите што сте спремни да ги вложите.

РАЗЛИКУВАЈТЕ ЈА ПАЗАРНАТА И УПОТРЕБНА ВРЕДНОСТ НА СТАНОТ

Секој знае што е пазарна вредност. Дали е тоа доволен показател за квалитетот на еден простор? Апсолутно не. Во идеален свет, таа вредност би била еднаква на употребната вредност, меѓутоа, капиталистичкото општество има свој систем на вредности. Во реалноста, два стана на иста улица не вредат исто. Два стана во иста зграда не вредат исто. На истиот кат, исто така. На крајот на краиштата, тие простори немаат иста вредност за вас и за вашиот најдобар пријател. Некому е приоритет локацијата, некому број на квадрати. Некој бира мир, некој метежот и вревата на градот. Дури и добар поглед е прилика за квалитетна дебата. Што е за вас добар поглед? Дали сакате да ги гледате ридовите и зеленило, панорамата на градот или сакате да го поминете денот опкружени со спуштени ролетни, па така ви е апсолутно сеедно?

Иако за терминот употребна вредност не се зборува доволно во јавноста, а следствено на тоа уште помалку се знае, тоа не е никаква новост меѓу професионалните кругови. Најголемите имиња во југословенската архитектура ја препознале оваа тема како клучна. Се чини дека денес резултатите од нивното истражување се целосно игнорирани под теророт на бескрупулозниот профит. Не постои единствена дефиниција за овој термин. Архитектите Мате Бајлон, Бранко Алексиќ и Бранислав Миленковиќ ја дефинирале употребната вредност како културна димензија на просторот што произлегува од односот помеѓу нумеричките и релационите параметри. При нејзиното проценување се споредуваат големината на собите и нивниот однос, позицијата на просторијата во склопот, се гледа како поединечните зони се меѓусебно поврзани. Архитектите истакнуваат дека „Употребната вредност е еден од клучните поими врзани со архитектонската функционалност. Самиот поим го означува нивото на корисност на животниот простор за неговите корисници, односно до кој степен просторот може да задоволи одредени човечки потреби“.

ПРИ ИЗБОР НА НЕДВИЖНОСТ, ВОДЕТЕ СЕ СПОРЕД ПРИОРИТЕТИ

Се се сведува на постојано балансирање помеѓу специфичните човекови потреби и можностите што ги нудат проектираните простори. Тешко е да се дефинира самиот поим, а особено критериумите според кои се вреднува. Различни студии се занимавале со дефинирање на принципите, меѓутоа, архитектот и професор Мате Бајлон е првиот што креирал систем за вреднување заснован на 12 основни критериуми за проценка на употребната вредност на станот. Тоа се:

1. Одвојување на децата според полот;
2. Одвојување на децата и родителите;
3. Одвојување на простории за личен живот и простории за заеднички живот;
4. Собирање на семејството околу заедничка маса;
5. Можност за формирање на кружна врска;
6. Можноста за формирање на проширена комуникација;
7. Непречен прием на гости;
8. Флексибилност;
9. Пролазна дневна соба;
10. Работна кујна;
11. Гардеробирање и складирање;
12. Отворени површини.

Кога ќе ги споредиме одамна воспоставените критериуми со актуелната ситуација, потрагата по идеален стан изгледа залудна. Иако совршен стан не постои, со доволно труд можете да најдете простор заради кој нема да зажалите. За да го направите вистинскиот избор, воспоставете го вашиот личен систем на вредности, реално погледнете ги вашите желби и потреби и помирете се дека треба од нешто да се откажете. Просторот го избирате за вашата иднина. Затоа, запрашајте се кои се вашите потреби сега, а кои ќе бидат вашите потреби за 10 години. Кога се вага помеѓу желбите, можностите и потребите, треба да преовладуваат приоритети.

СЕРТИФИКАТ ЗА КВАЛИТЕТ НА СТАНОТ Е ВАШЕ ПРАВО

Треба да се нагласи дека употребната вредност не е исто што и квалитет на станот, туку е еден од критериумите кои влијаат на севкупниот квалитет. Секоја новоизградена зграда потребно е да има сопствен сертификат за вкупниот квалитет на станот и треба да биде ваше право да го побарате. Овој документ е и гаранција дека законските чекори се успешно регулирани.

Сертификатот го одредуваат нумеричките параметри на употребната вредност на станот (широчина и висина на просторијата) и релационите параметри (одвојување на сервисни и станбени содржини, флексибилност, кружна комуникација, паркинг и отворени површини како тераси, балкони и лоѓии). Дефинирани се десет групни критериуми врз основа на кои се оценува севкупниот квалитет на станот:

1. Просторен комфор на станот;
2. Светлосно – визуелен комфор на станот;
3. Акустичен комфор на станот;
4. Енергетска ефикасност, топлински и воздушен комфор;
5. Опременост со инсталации и мерни уреди;
6. Пристапност до зградата и станот;
7. Користени материјали, завршна обработка и опрема на станот;
8. Безбедност;
9. Локација;
10. Гаранции.

Треба да се има на ум дека станови со иста пазарна вредност немаат исто ниво на квалитет.

НЕ СЕ ПОТЦЕНУВАЈТЕ СЕБЕ И СВОИТЕ ПАРИ

Според статистичките податоци во регионот, дури 60% од граѓаните се каат за својот избор во првата година. По првичната радост поради вселувањето, недостатоците доаѓаат до израз. Затоа, пред да се осмелите да купите, продадете или изнајмите одреден недвижен имот, запрашајте се колку навистина вреди вашиот стан. Преќутно сме се согласиле да немаме остава, паркинг, да влеземе во станот директно во дневната соба со целосно отсуство на ходник каде што ќе ги одложиме работите, кујната да ни биде дел од дневниот боравок. Сме се помириле со лоша изолација, вентилација, кујна со несоодветни димензии, недостаток на тоалет во трособни станови, мали тераси… Кога овие поединости ќе ги прифатите како неизбежни, потсетете се кои сте и што заслужувате. Огромното мнозинство купува по еден стан во текот на својот живот, претежно на кредит што го отплаќа во следните 30 години. Овој податок не треба да ве обесхрабрува, туку треба да го имате на ум кога ќе помислите да прифатите незадоволителен квалитет – цел работен век ќе работите за тој стан.

ВО КУПУВАЊЕ СТАН ОДЕТЕ СО АРХИТЕКТ

Доколку сето горенаведено ви изгледа премногу комплицирано, најпрактично е да ангажирате експерт при изборот на стан, а потоа и при уредувањето. Архитект ќе ви биде од клучна помош при проценката на функционалноста на станот што сакате да го купите, со што ќе добиете потврда дека сте направиле добра инвестиција. Подоцна, при вселување, се поставува прашањето дали е потребен архитект за ентериерот? – Апсолутно, не! Доколку немате големи амбиции или барања, можете лесно да го нарачате целиот потребен мебел во еден ден. Меѓутоа да, ако сакате да го искористите максимумот од просторот, да ги поправите грешките, да дадете личен печат и паметно ги вложите парите. Живееме во време кога се градат нестандардни станови, за да го подобриме квалитетот на животот во нив, мораме да прибегнуваме кон нестандардни решенија – токму тука е потребна креативност и иновативност на професионалец.

Затоа, одговорот на прашањето Дали е потребен архитект? гласи: Секако дека да! Ако ангажирањето архитект ви изгледа како непотребен трошок, размислете колку чинат грешките. Скапо и евтино се многу релативни поими. Сè што треба да се прави повторно, преработи, прилагоди е дополнителен стрес и трошок и одзема драгоцено време. Затоа е најдобро во разгледување на понудата да тргнете со стручно лице, тој може однапред да ги мапира потенцијални проблеми и да предложи решенија или едноставно да ве советува да продолжите со потрагата.

КОГА ЌЕ ПОЧНАТ ДА СЕ ГРАДАТ ПОДОБРИ СТАНОВИ? КОГА НЕМА ДА ПРИФАЌАМЕ ПОМАЛКУ ОД ШТО ЗАСЛУЖУВАМЕ

Јасно е дека инвеститорите влегуваат во градежништвото поради профитот што го остваруваат со продажбата, со оглед на тоа дека приоритет е заработката, ќе вложат онолку колку што е потребно да се продаде станот. Сè додека постои атмосфера каде секоја стока има свој купувач, нема многу простор за промени. Во оној моментот кога несоодветен простор нема да може да го најде својот сопственик, инвеститорите ќе станат свесни дека мора да променат нешто. За почеток, цената на ваквите простори ќе се намали, а конечно разликата помеѓу нивоата на употребна вредност ќе се одрази на пазарната вредност.

Чист воздух, здрава вода, убав поглед, урбанизирана населба, сонце, паркинг место, добар сосед… е минимумот на кој треба да се согласиме. Реалноста е такава дека не можеме многу да се потпираме на другите. Изостана системска поддршка и професионална верификација, а населението сè уште има доверба за која претпоставуваме дека датира од периодот на стандардизираната градба. За жал, современиот стан не напредувше туку, напротив, назадуваше во споредба со неговите познати предци.

Дали поради недостаток на свест или недостаток на избор, купувачите поминуваат повеќе време за да ги решат административните перипетии на земање кредит, а становите ги гледаат преку цената што се подготвени да ја платат. Статистиката покажува дека просечниот купувач повеќе размислува кога купува автомобил отколку стан. Крајно време е да се создаде навика активно да се учествува во изборот на просторот за живеење и ништо да не се зема здраво за готово. Затоа, следниот пат кога ќе купувате недвижен имот, да се потсетиме на познатата реплика „Со кое предзнаење се оди во кафеана“ и да постапиме соодветно.

НЕ БИДЕТЕ МРЗЛИВИ – ЕДУЦИРАЈТЕ СЕ

Што е кружна врска? Кои се минималните димензии на спалната соба? Дали знаете дека при проектирање на спални соби, за еднокреветна соба минималната површина изнесува 9 квадратни метри, а минимална широчина на собата 2,20 метри. За двокреветна детска соба минималната површина изнесува 12 квадратни метри, а минималната широчина на собата 2,40 метри. За родителска спална соба минималната површина е 14 квадратни метри, а минималната широчина 2,80 метри.

Темата е преобемна и за неа е доволна една статија, ниту цел број. Наш успех ќе биде ако успееме да ве заинтересираме да добиете дополнителни информации. За употребената вредност треба да се зборува и дискутира стално, со познаници и пријатели на секој чекор, со отворен ум за размена на знаења и искуства при спонтано дружење. Самото подигање на свеста може да предизвика позитивни промени.

Иако на хартија постојат нормативи и стандарди и точно дефиниран систем, примената на пропишаните норми не е на задоволително ниво, ниту пак контролата на стандардите. Затоа, купувачите и корисниците се принудени да бидат експерти (или да ангажираат експерт) доколку сакаат паметно да ги искористат своите пари. Ако сте меѓу оние кои сакаат да дознаат повеќе – препораката е да истражите повеќе за оваа тема. За почеток Правилникот за стандарди и нормативи за проектирање е достапен на интернет каде ќе ги дознаете сите пропишани нормативи на ниво на држава.