Интервју со деканот на Градежниот факултет во Белград, проф. д-р Владан Кузмановиќ

Деканот на Градежниот факултет во Белград, проф. д-р Владан Кузмановиќ за порталот Универзитет на Црна Гора, во интервју, зборува за темелите на соработката со Универзитетот на Црна Гора (УЦГ), неговото учество на Деновите на дијаспората на УЦГ, улогата на универзитетот во промовирањето на иновациите во градежната индустрија, паметни градови и трендови и градежништво.

Последните години, откако е на позицијата декан, соработката со Универзитетот на Црна Гора првенствено се одвива преку размена на примери на добри практики, предизвици и искуства во областа на високото образование, работата на инженерските комори, примената на еврокодови или вештачка интелигенција и дигитализација.

Поради природата на мојата работа, најчесто сум во контакт со деканот, проф. Марина Ракочевиќ и ректорот проф. Владо Божовиќ, но и со професорите Душко Лучиќ, Мишко Кнежевиќ, Срѓа Алексиќ и други.

Нашиот план е да го подобриме нашето заедничко учество во научно-истражувачките проекти Horizon Europe од повикот од Европската комисија и во големите инфраструктурни проекти што се реализираат во Црна Гора и Србија. Од оваа соработка произлезе и моето учество на научната конференција Денови на дијаспората и пријателите на Црна Гора 2023, кога одржав предавање за неопходноста од диверзификација на изворите на енергија, вели професор Кузмановиќ.

Професоре Кузмановиќ, како беа поставени темелите на соработката помеѓу Градежниот факултет УЦГ и Градежниот факултет во Белград?

Темелите на соработката помеѓу Градежниот факултет на Универзитетот во Црна Гора и Градежниот факултет на Универзитетот во Белград ги поставија нашите почитувани професори, доајени на југословенското градежништво: Никола Хајдин, Гојко Ненадиќ, Арсеније Вујовиќ, Михаило Мурављов, Миодраг Секуловиќ, Мирко Аќиќ, Ѓорѓе Вуксановиќ и многу други. Нивната мисија беше да формираат висококвалитетни сопствени кадри на Градежниот факултет во Подгорица кои целосно ќе ја преземат наставата. По нив стаса плејада исклучителни експерти и професори кои ја продолжија таа соработка, но и ја унапредија, ја подигнаа на повисоко ниво и и дадоа нов квалитет.

Мојата соработка со колегите и колешките од Подгорица датира уште од моите студентски денови, кога како претседател на Сојузот на студенти учествував во организацијата на традиционалните средби на студентите на градежните факултети – популарните Градежнијади. Се сеќавам дека тогашниот претставник на факултетот во Подгорица беше Драган Жарковиќ и дека поминавме многу незаборавни денови во дружење со колегите од цела СФРЈ. Потребен беше многу труд и работа за да се организираат собири на кои учествуваа 17 градежни факултети со над илјада и пол студенти.

Додека бев млад инженер и асистент, ја продолживме соработката со учество на стручни и научни собири, пред се на друштвото на градежни конструктори. Прво во Врњачка Бања, а потоа на Жабљак, Охрид и Златибор. Учевме од постарите колеги и ги презентиравме резултатите од нашите проекти и истражувања од магистерски трудови и докторски дисертации.

Соработката е повторно интензивирана пред петнаесетина години. Со гордост можам да ви кажам дека тогаш, како еден од последните хонорарни професори, јас им предавав на вашите студенти. На магистерските студии тоа беше предметот Хидротехничко градежништво. Со нетрпение го чекав секој втор вторник во летниот семестар и со нетрпение очекував да можам да им пренесам дел од моето знаење и искуство, но и да се видам и дружам со моите драги колеги и пријатели од факултетот во Подгорица. Асистентка ми беше Ивана Ќипраниќ, денес продекан за настава на Градежниот факултет, која набрзо докторираше и презеде наставничката должност на предметот.

Градежн факултет, Подгорица

Како ја гледате улогата на академската заедница, како Универзитетот во Црна Гора, во промовирањето на иновациите и напредокот во градежната индустрија?

Длабоко сум убеден дека нема напредок во градежништвото, ниту во која било друга индустрија, без активната улога на академската заедница, особено институција од национално значење како што е Универзитетот во Црна Гора. Оваа улога првенствено се рефлектира во обезбедувањето на инженерски кадар со широко академско образование, компетенции и вештини кои овозможуваат воведување нови технологии, нови материјали и примена на современите европски регулативи што ги имаме усвоено во нашите национални регулативи за проектирање и пресметување на градежниконструкции.

Градежниот факултет во Подгорица располага со извонреден кадар во практично сите области на градежништвото кои можат да одговорат на бројните предизвици кои и се поставуваат пред градежната индустрија во Црна Гора. Она што ни недостига е посилна врска меѓу ресорните министерства и академската заедница и верба во сопствената памет. Често се случува да се ангажираат странски консултанти со скромни експертизи и сомнителни намери, што секако не може да придонесе за подобрување на домашната градежна индустрија. Затоа академската заедница мора уште поупорно да работи на подобрување на квалитетот, на иновирање на наставните програми и на подигање на сопствените капацитети како во областа на науката и истражувањето, така и во професионалната дејност.

Со се поголемиот интерес за паметните градови низ светот, каков е вашиот став на оваа тема и како ја гледате улогата на градежната индустрија во создавањето на попаметни градски инфраструктури?

Идејата за создавање паметни градови произлезе од глобалниот тренд на миграција на населението од селата во градовите и неопходноста од решавање на бројни проблеми кои произлегоа како резултат на тоа. Фактите покажуваат дека веќе близу 60% од светското население живее во градови, дека околу 1,3 милијарди автомобили се движат по патиштата, дека три четвртини од вкупната енергија се троши во градовите и дека околу 80% од вкупните емисии на CO2 се генерираат во нив. Поради ова, инфраструктурата стана критична, а загадувањето во градовите почна да го загрозува здравјето на жителите.

Како да се одговори на овие предизвици? Инженерски рационално, стратешки и плански. Пред се, неопходно е да се утврди состојбата во која се наоѓаат нашите најголеми градови, да се воспостави систем за мониторинг, да се идентификува во кои системи има најголеми проблеми и можности за подобрување на состојбите, да се донесе стратегија за развој, да се дефинираат одржливи планови за секој потсистем и да започне фазна имплементација. Теоретски релативно едноставно, но практично многу захтевно, особено во наши услови.

Затоа мислам дека треба да тргнеме од паметни згради, паметни автопати, железници или индустриски постројки. При проектирањето и изградбата на сите нови згради да применуваме техничко-технолошки решенија кои водат до паметни градови, а истовремено да ги унапредуваме урбанистичките планови и постоечките системи на градски превоз, паркирање, греење, третман на отпадни води, отстранување на отпад и преработка, енергетска ефикасност итн. Во сето ова, улогата на градежната индустрија и сродните активности е практично незаменлива.

За да можеме да одговориме на овие предизвици, тимови од професори од нашиот факултет во соработка со партнери од Европската Унија реализираат голем број научно-истражувачки проекти. Темите се од областа на циркуларна економија, климатски промени, примена на вештачка интелигенција, одржлив развој и решенија инспирирани од природата. Идејата е резултатите од овие истражувања да се применат во претстојните развојни планови.

Градежн факултет, Белград

Кои се според вас клучните предизвици и можности во имплементацијата на концептот на паметни градови, особено во контекст на Црна Гора и регионот?

Експертите од оваа област знаат дека нема паметни градови без „паметна економија“, „паметно управување“ и „паметни луѓе“. Паметната економија подразбира зголемување на продуктивноста, развој на претприемништвото, иновативен дух и приспособливост на пазарот на трудот. Паметното управување, меѓу другото, вклучува стратешко планирање, користење на информациско-комуникациски технологии, учество на граѓаните во одлучувањето и транспарентност. Секако, најважни се „паметните луѓе“, односно граѓаните кои се подготвени да се едуцираат во текот на животот, флексибилни, креативни, слободоумни, кои сакаат да учествуваат во јавниот живот.

Ако сето ова го имаме предвид, ми се чини дека најголемите предизвици се: недостаток на стратегија, нетранспарентност и неподготвеност на граѓаните да ги променат своите навики. Првите два проблеми секогаш се поврзуваат со оние што донесуваат одлуки, но вториот се однесува на сите нас. Градовите не можат да „станат попаметни“ ако не сме подготвени да внимаваме на заштеда на електрична енергија, порационална потрошувачка на вода и сортирање на отпадот или ако не го замениме барем возењето автомобил со јавен превоз, возење велосипед или подолго пешачење. За среќа или не, ова не е карактеристика само на нашиот регион…

Како се менуваат трендовите во градежништвото во светот денес, и како се прилагодувате на тие промени во вашата работа и настава?

Покрај паметната и одржлива градба, за која веќе зборувавме, главни трендови во современото градежништво се: дигитална трансформација, иновативни градежни материјали, 3Д печатени конструкции, префабрикувани и модуларни конструкции, употреба на дронови и беспилотни летала, виртуелна реалност и подобрување на аналитиката. Би ја нагласил важноста на дигитализацијата и напредната анализа на податоци.

Веќе десет години дигиталната трансформација е всушност синоним за современо градежништво. Сите сте слушнале за алатки како што е BIM (Building Information Modeling), кои овозможуваат изработка на најдетални модели и анализа на проектни решенија уште пред да започне изградбата. На овој начин се намалуваат и трошоците и времето потребно за имплементација. Имајќи ги предвид законските решенија, наскоро користењето на БИМ ќе стане задолжително за сите објекти од државно значење.

Унапредување на аналитиката значи дека голема количина на податоци генерирани за време на изработка на градежните проекти може ефикасно да се анализира, а со тоа да се оптимизираат процесите на проектирање и изградба, да се предвидат трендови и да се носат информирани одлуки. Ова се постигнува преку дигитални платформи кои ја олеснуваат соработката помеѓу различни учесници во проектот, го намалуваат ризикот од грешки и придонесуваат за поефикасни работни процеси.

Би рекол дека градежната индустрија доживува значителни промени пред се поради иновациите и технолошкиот напредок, што создава нови можности за одржливо, ефикасно и иновативно градење.

Сето ова го имавме предвид кога ја подготвивме последната акредитација на факултетот во 2021 година, па затоа воведовме многу курсеви во нашите студиски програми кои се занимаваат со употреба на БИМ во проектирање конструкции, напредно нумеричко моделирање, вештачка интелигенција, машинско учење или компјутерска визија.

Како искусен експерт во градежништвото, каква порака или совет би сакале да им испратите на студентите по градежништво на Универзитетот во Црна Гора или оние кои размислуваат да ја изберат оваа професија?

Освен што е една од најстарите човекови дејности, градежништвото е и благородна професија, бидејќи позади на остануваат дела: мостови, брани, тунели, патишта, училишта, стадиони… Затоа градежн факултет е прав избор за средношколци кои ја сакаат технологијата, кои се креативни и динамични, кои сакаат тимска работа. Треба да се додаде дека нема невработени градежни инженери, дека платите во градежништвото постојано се зголемуваат и достигнуваат неколку илјади евра, а дипломата им ги отвора сите врати и во регионот и во цела Европа.

На студентите на градежништво на Универзитетот во Црна Гора им честитам на изборот, бидејќи  запишале еден од најпрестижните факултети на Универзитетот. Им посакувам да ги завршат студиите на време, да веруваат во себе и во своето знаење. Освен знаење, важно е од своите професори  да научат и да ги усвојат принципите на колегијалност, соработка, академска, лична и инженерска чесност. Само така ќе станат вистински академски граѓани достојни за традицијата што ја создадоа доајените на градежништвото од почетокот на оваа приказна.

Извор: https://www.ucg.ac.me/