„Големата приказна на 21-от век“: Дали е ова најшокантниот документарен филм? (ВИДЕО)

Во бурната 2013 година, американскиот конгломерат за храна Smithfield Foods, инаку најголемиот производител на свинско месо во земјата и производител на познатата празнична шунка, беше продаден на компанија VH Group со седиште во Хонг Конг во зделка вредна 7,1 милијарди долари. Тоа беше најголемата кинеска аквизиција на американска компанија некогаш; практично преку ноќ, VH Group, порано Shanghai International, стекна сопственост на еднa од четири американски свињи. Ваквата огромна работа не остана незабележана, пишува Гардијан.

Известувањето на вестите и евентуалното сослушување во Конгресот ја доведе во прашање продажбата со мешавина од „добра, старомодна“ американска ксенофобија и разумна грижа за снабдувањето со храна на нацијата. Но, во очите на повеќето луѓе, а секако и на повеќето американски потрошувачи, продажбата на Smithfield Foods остана токму тоа: еднократна деловна зделка, ако воопшто тие и биле свесни за тоа.

За Nathan Halverson, новинар од Центарот за истражувачко новинарство (CIR) од Емеривил, Калифорнија, договорот со Smithfield бил првата точка во многу поширока и загрижувачка шема – иако извршниот директор на компанијата, Larry Pope, го уверувал Конгресот дека кинеската влада не стоела зад купувањето на VH Group, Halverson нашол спротивни докази во извештајот: таен документ, означен дека не е за дистрибуција во Соединетите Држави, со детали за секој долар од договорот и државната Банката на Кина.

Слична мотивација за националната безбедност била во основа на купувањето земјиште поддржано од Саудиска Арабија во различни региони како Аризона и Замбија, или рускиот увоз на американски каубои за да управуваат со стада добиток кои ги потикнала државата. Овие навидум неповрзани настани го формираат „The Grab“, нов документарец кој со запрепастувачка јасност ги прикажува потезите на националните влади, финансиските инвеститори и приватните безбедносни сили за да ги зграпчат ресурсите на храна и вода. „Во одреден момент ќе помислите: „О Боже, ова не е приказна“, а потоа ги гледаме раните фази на она што ќе биде „големата приказна на 21 век“.

„The Grab“, на режисерката Gabriela Cowperthwaite, сниман во тек на шест години, го прикажува тимот на CIR кој ги следи случувањата во реално време, поврзувајќи го извештајот на Halverson за Smithfield од 2015 година со инвестициска компанија од Њујорк која купила обработливо земјиште во Арканзас за снабдување на Хонг Конг .

„The Grab” и известувањето на тимот на CIR скока меѓу мултинационалните и нејасните – офшор сметки, фиктивни компании, редактирани документи – и јасното и локалното. Cowperthwaite и нејзиниот тим отпатувале во руралниот округ Ла Паз во Аризона, каде саудиска компанија купила околу 15 квадратни милји земјоделско земјиште. Според зборовите на жителите, операциите на фармата се скриени — „тоа е како нивни мал свет“, вели во филмот началничката на округот. Но фармата, која ја снабдува заливската држава со сено, очигледно ги исушила водоносните слоеви на регионот повеќе од дожд во вредност од повеќе од една генерација – легално според законот во Аризона, кој не го регулира користењето на подземните води. Жителите опишуваат дека остануваат без вода, откриваат празни бунари, нивните испукани куќи тонат…

Филмот ја поврзува нивната збунетост со очајот на замбиските фармери кои, преку комплициран и западен систем, ги раселиле платеничките милиции за да направат место за комерцијално обработливо земјиште, контролирано од надворешни актери од различни земји – Кина, Заливските држави, САД. Борбата да се добие земјоделско земјиште на сметка на локалното население ја претставува „новата колонизација на Африка“, вели Brig Systema, замбиски адвокат кој се бори за имотните правата на домородците. „The Grab“ прикажува фармери со ужасни приказни за раселување – бездомништво, смрт на мало дете, со булдожери срушени гробиштата на предците. Виновникот не е една држава или компанија, туку темна мрежа на платенички интереси. „И колку повеќе копаме, толку појасно станува – може да биде во сопственост на секого“, вели Halverson во филмот.

Halverson и неговиот тим долго време се занимавале со тоа, а на крајот го добиле она што претпазливо го нарекувале „ризница“: година дена е-пошта полна со вредни меилови во рамки на приватната инвестициска фирма Frontier Resources Group, основана од Еric Prince, кој исто така e основач и извршен директор на воената компанија Blackwater – озлогласена платеничка група за време на американската инвазија на Ирак – и брат на поранешната секретарка за образование на Трамп, Betsy DeVos. Е-поштата од 2012 година откриваат јасен план на било кој начин да се добие земјиштето во Африка за да се исполнат конкурентните национални интереси. Тимот на CIR на крајот открил дека еден од поддржувачите на Prince бил шеикот Tahnun, член на кралското семејство на Емиратите, како и Кина.

Тие откриваат и застрашувачко непочитување на човечкиот живот – „луѓето умираат во третиот свет. Тоа е Дарвинска селекција во својата најчиста форма“, стои во еден меил. Во еден момент, на Halverson, Cowperthwaite и нивниот тим необјасниво им било забранет влезот во Замбија и покрај визите и медиумските акредитации; нивните имиња се појавуваат на табла од плута во просторијата за притвор. Соодветно, Copperthwaite го стилизира „The Grab“ повеќе како еко-трилер отколку еколошки филм, со цел да допре до што е можно повеќе луѓе. „Ако ги користите зборовите ‘климатски промени’, во многу од овие филмови, 50 отсто од земјата се гаси“, вели режисерката и додава: „Луѓето што треба да го слушнат ова не се само во сините држави и не во овој вид ехо комора за заштита на животната средина, туку само луѓето, земјоделците кои излегуваат и гледаат како нивните бунари се сушат“.

Додека првите две третини од „The Grab“ ја разоткриваат шемата, последната третина го разоткрива стравот и огромниот притисок тој да се остави настрана: двопартиско движење во Аризона за ограничување на неограниченото користење на водата, правни победи во Замбија за обновување на земјиштето… За гледачите на развиениот запад, „има многу работи што можеме да ги правиме како поединци – да јадеме помалку месо, да го намалиме отпадот од храна, да купуваме помалку“, вели Cowperthwaite, надевајќи се дека филмот може да поттикне формирање на американски национален центар за вода, за управување со водоснабдувањето, правата и стратегиите. „Не постои доктрина за тоа низ што поминуваме во моментов. Тоа е само капитализам“, рече таа.

„Надежта во врска со филмот е дека ќе ги составиме деловите за луѓето да можат да го видат проблемот и со добрите информации што сега се при рака, сите можеме да работиме и да составиме светот во кој сите сакаме да живееме“, рече Halverson.