Градот треба да
го уредуваат архитекти, а не политичари

Својата
кариера ја започнавте во архитектон­ското биро на Херберт Полигер
во Швајцарија. Веќе 12 години работите како урбанист планер во АД за урбанизам,
проектирање и инженеринг “ЗУМ# во Скопје. Ова Ви е втора кандидатура за градоначалник
за Карпош. Зошто решивте да се занимавате со ваква политичка функција?

– Кога на
еден парламентарец во еден нефор­мален разговор започнав да му ги образложувам
не­достатоците
на Законот за градба и просторотно планирање, ме замолчи со зборовите: “Сите Вие
се однесувате како умет­ници- немате време да се занимавате со креирање и предложување
на закони во вашата сфера. Но кога тие сепак ќе се усвојат, тогаш започнувате да
ги критизирате. Почнете да се занимавате со поли­тика бидејќи само така ќе можете да го заштитите
просторот, да ја креи­рате законската
регула­тива и да
и го вратите достоинството на вашата професија!# Тоа беше и повод за мојата канди­датура за градоначалник,
иако сметам дека тоа не е политичка функција, туку реализација на проекти. Архитектите
и урбанис­тите се
најкомпетентни за уредувањето на просторот. На пример, најголемите проекти во Белград
беа изготвени во времето кога градоначалник беше архитектот Богдан Бог­дановиќ. Ловоровите венци
и признанијата ги понесоа градоначалниците после него, но стручната јавност с¢ уште му заблагодарува
за организацијата на прос­торот.

Архитектите
најмногу се жалат на постојаното менување на Законот за градба и на Законот за прос­торно и урбанистичко планирање.
Какво е Вашето искуство?

– Одговорно
тврдам дека првиот правилник за урбанизам од 1999г. беше изготвен според сите прави­ла од теоријата на урбанизмот.
Секој го разбираше и плановите лесно, без никакви проблеми се изготвуваа и реализираа.
Сите негови промени што се направија под­оцна се научно недокажани и проблематични.
Не смееме како држава, односно како локална самоуправа, да доз­волиме имотите на граѓаните
во една општина, град или држава да бидат различно третирани. А тоа ете, секојд­невно се случува во пракса
со измена на Правилникот за урбанистички планови од 1999г, 2002г. и 2006г., за го­динава да се усвои една
апсурдна измена: во станбените куќи не мораме да имаме три стана, што всушност значи,
дека можеме да имаме колку сакаме? Значи практично немаме граница помеѓу индивидуална
куќа и колектив­на станбена
зграда? За А1 домување во станбени згради минимална височина е П+7+Пк, за градежна
парцела од 500 до 1000 м2, а над 1000м2 се наложува катност од минимум П+9+Пк. Разбирам
некој да ја ограничи макси­малната височина на објектите, минималната височина е сепак,
избор на проектантот. Не знам дали ќе успееме конечно да донесеме еден правилник,
кој ќе важи 100 години, како Нојферт. Се надевам дека ќе го доживеам тоа.

Проектантите
најчесто се жалат дека никако не можат да до­бијат написмено што не
е во согласност со изводот од ДУП-от во проектот. Ќе може ли, конечно, да се стави
крај на вечната усмена комуникација со службите од локалната самоуправа?

– Прво,
многу е невообичаен Изводот од ДУП-овите. Да не ги изработувам плановите, можеби
ќе кажев дака се доволни 7 параметри за дефинирање на условите за градба на еден
објект. Значи, ти требаат: наме­на на објектот, површина на урбанистичката
пар­цела, габарит,
процент на изграденост, изградена површина, коефициент на изграденост и број на
паркинг-места. А што се случува со нас? Ние образложуваме концеп­ти, пишуваме Општи услови
за изградба, Посебни усло­ви за изградба, кои никој проектант не ги добива. Потоа се
појавуваат безброј прашања кај проектантите: Дали смеат да се проектираат еркери?
Дали тие влегуваат во изградената површина? На пример, референтите велат да, ние
урбанистите не. Страв ми е да почнам да раскажувам за дилемите околу толкувањето
на котата на венецот и ограничувањето на слободата на избор на проектантите при
креирањето на обликот и изгледот на покривот. Во одредени локални самоуправи, се
случува на пример, на план усвоен од 1998г. во извод за детален урбанистички план
да се приложи графичкиот прилог од валидниот детален план, а референтите да бараат
од проектантот да ги почитува прописите од последниот правилник за урбанизам што
само по себе е контрадик­торно. Секој план треба да се реализира по законските прописи
по кои што е проектиран.

Што предлагате Вие?

– Сите актери во планирањето и проектирање­то
посредник да седнат и конечно да се договорат, то ќе ги разрешат дилемите. Ќе помогне
и ако се направи учебник-правилник, како што има на Запад. вајцарија, на пример,
учениците ги обучуваат за директно вклучување во пракса. Во нивните учебници, по
чекор, илустрирано се прикажуваат сите до­кументи и графички цртежи,
од барање за услови за до реализација со технички прием на објектите. тоа се направи
и кај нас, нема да има проекти со различно ниво на изработка и водење расправии
со ре­френтите на кое ниво е изработена документацијата. пракса треба да
се воведе и лична карта во која бидат внесени сите документи за објектот, со што
тините во секое време ќе имаат целосен увид во до­кументацијата и нема да има
недоречености во поглед нелегално изградените градби. На овој начин инвес­титорите,
проектантите, како и референтите ќе бидат титени и ќе одговараат за своите постапки.

Факт е дека во Карпош никој
не ја штити мат­рицата на урбанистите од
60-тите години, кои создадоа населба во која имаше доволно сонце, зеленило, парк­инг-простори, детски игралишта и тротоари.

– Сега градоначалниците зборуваат
само за плаќање на комуналии и легализирање на дивоградби, не сфаќајќи ја одговорноста
на комуналиите и лажните надежи кои им ги презентираат на сопствениците на бе­справно
изградените објекти. Во моментов, при изработ­ката на ДУП-овите се доставува
прилог за бесправно изградени градби кој го заверува локалната самоуправа. Планерите
немаат право ниту еден бесправно изграден објект или дел од објект да го третираат
во планот. Тоа значи дека бесправно изградените објекти не можат да се легализираат
со сегашната законска регулатива. Во Карпош, конкретно, се надградуваат постојните
објекти и се интерполираат нови во старото јадро на сметка на зеленилото. Се градат
паркинзи, пак на сметка на зеле­нилото. Стандардот на живеењето
се намалува, а со тоа и цената на чинењето на имотот. Цената на комунали­ите
полека започнува да ја деградира средината…

Наталија Новаковиќ