Додека се збогуваме со знаменитостите на Газиантеп, се сеќаваме на неговите славни денови

Денес, Газиантеп е срамнет град, изгубен во урнатините и пепелта на својата некогашна слава, како Помпеја и други древни населби проголтани од природни катастрофи. Земјотресот со јачина од 7,8 степени што се случи на 6. февруари 2023 година го повлече во бездна. Додека се збогуваме со древниот Газиантеп, но и додека ранетата Турција ги брои своите жртви чиј број вртоглаво расте, треба да се потсетиме на прекрасните зборови на Иво Андриќ кој напиша: „Ништо не ги поврзува луѓето толку силно како заеднички и среќно проживеана несреќа“. А Газиантеп изгледа од своите урнатини ни ја испраќа токму таа порака.

На прагот на античка Месопотамија, во горниот тек на реката Тигар во југоисточна Турција, се наоѓаат градови со специфична убавина и атмосфера. Градовите како Шанлиурфа, Мардин и Газиантеп се нешто најневеројатно што може да се види, не само во овој дел од земјата, туку и во цела Турција.

Секој од нив е посебен на свој начин, богат со култура и традиција стара илјадници години. Сепак, Газиантеп во неколку работи предничи во однос на другите градови во Месопотамија во неколку аспекти. Би ги издвоил музејот Зеугма; вешти бакарџии кои маестрално изработуваат бакарни производи; и дефинитивно – храната! Антеп УНЕСКО го стави на листата на креативни градови на светот кога станува збор за кулинарството.

Почнав да го истражувам Антеп, како што се викал овој град во минатото, со разгледување на најубавите мозаици на светот, а меѓу нив е Џенгина или Циганка, еден од највредните во светот.

Музејот Зеугма се наоѓа на булеварот Хаџи Сани Конукоглу, во квартот Митхатпаша и е оддалечен три километри од стариот град каде што се наоѓа тврдината Антеп или Газиантеп калеси, уништената од земјотресот.

Најголемиот музеј на мозаици во светот има површина од 30.000 квадратни метри и содржи дури 2.448 мозаици, сместени на 1.700 квадратни метри, колку што е површината на објектот. Покрај мозаиците, има и 140 квадратни метри фрески, четири римски фонтани, 20 камени столбови, четири статуи од варовник, бронзени статуи на некогашниот заштитник на градот, Марс, од кои една доминира во целиот простор и неколку камени гробници и саркофази.

Музејот е на два ката, поголемите мозаици се наоѓаат на приземјето, додека помалите се вградени во подовите и ѕидовите на вториот кат. На самиот влез се изложени мозаиците пронајдени во близина на реката Еуфрат, секој следен изложен мозаик е откриен на локација која е поблиску до Антеп.

Во оваа вешто проектирана зграда, патеките по кои шетаат туристите се поставени така што секој посетител може да го види секој мозаик.

На вториот кат од импресивниот музеј се наоѓа неговото најголемо богатство, мозаикот на Џенгина или Циганката.

Овој мозаик накратко ја напуштил својата татковина во 1960 година, бидејќи бил продаден на Државниот универзитет Грин од Охајо, но во 2018 година владата на Турција, во соработка со општина Газиантеп, успеала да го врати ова ремек дело, популарно познато како турската Мона Лиза.

Газиантеп Калеси или тврдината Антеп

Уште една препознатлива знаменитост на овој град беше Газиантеп Калеси или тврдината Антеп, чии остатоци денес можат да се видат на ридот веднаш над стариот град.

Кога била изградена пред 6.000 години, во нејзина близина се наоѓал градот Тебан, изграден на почетокот на третиот век од нашата ера.

Со археолошките ископувања утврдено е дека овој замок бил римска караула и дека со текот на времето се проширувал. Денешната форма ја добил во 6. век од нашата ера за време на владеењето на византискиот цар Јустинијан.

Како резултат на археолошките ископувања извршени од Археолошкиот музеј Газиантеп, откриени се бања и џамија од отоманскиот период.

Во оваа тврдина се наоѓаше Музејот на бранителите и хероите на Газиантеп, низ кој требаше да помине секој посетител, патот до врвот од каде што се пружа прекрасен поглед на градот.

Во подножјето на тврдината се наоѓа џамијата Куртулуш, која е редизајнирана од познатиот отомански архитект Саркис Балјан. Некогаш објектот бил ерменска црква Света Богородица, покрај која се издигала голема стара камбанарија (денес во Градскиот музеј), која подоцна била претворена во минаре. Освен што овој објект бил и останал верски, оваа џамија извесно време се користела и како затвор.

Покрај џамијата се наоѓаат и остатоците од некогаш познатата фабрика за штавење и производство на најквалитетна кожа, по која Газиантеп и денес е познат. Преку овие остатоци подигнати се стаклени пасарели, па секој турист можеше да го види локалитетот.

Овде се наоѓа и стар амам изграден од Лала Мустафа Паша во 1577 година. Архитектурата е типично отоманска, а на туристите верно им се прикажуваат студените, млаките и топлите делови на амамот, како и садовите што се користеле. Овде имаше и восочни фигури кои дополнително ја доловуваа некогашната атмосфера.

Чаршија

Газиантеп е познат по своите вешти занаетчии кои ги пренесуваат своите вештини на своите потомци од колено на колено. Додека посетував некои занаетчиски продавници, се зачудив колку се прецизни овие занаетчии и какви вештини се кријат во нивните раце и прсти.

Тие толку вешто и доста брзо прават украси во бакар со чекан и разни други алатки, што е вистинско задоволство да се гледаат со часови. При изработката на предметот и најмала грешка може да го уништи започнатото гравирање, но како што слушнав од многумина, такви работи ретко се случуваат, бидејќи Антепијците се вистински мајстори на својот занает.

Пред земјотресот во овие занаетчиски дуќани можеше да се нарача гравура по желба и таа да биде готова следниот ден. Поголем избор имаше во Бакар чаршија (Bakırcılar çarşısı) каде туристите се тркаа да го купат најубавото и најуникатното парче. Најпопуларни беа џезвите со различни големини, а најквалитетни беа оние направени од едно парче бакар. Имаше и бокали, чинии, шолји за кафе, послужавници, чаши…

Можеше да се пазарува и на прочуениот Елмаџи Пазар, место каде што можеше да се купат најдобрите зачини, сушени бамии, пиперки и модри патлиџани нанижани на врвка долга околу два метри. Техниката на сушење што се користи овде гарантира дека овошјето и зеленчукот не ја губат бојата.

Турската престолнина на баклава

Своја примена имаа и светлозелените ф’стаци, кои се најдобри и највкусни во светот заедно со иранските од Јазда. Во Газиантеп се произведуваат вкусни слатки, а најпрочуена е баклавата со ф’стаци од Антеп, за која со гордост ќе ви раскажат Турците од целата земја. Оваа баклава се подготвува со дури 80 кори, од кои 40 одат во горниот и долниот слој, а во средината зелените ф’стаци.

Не е невозможно, во кој дел од Турција и да сте биле, да сте ја јаделе токму оваа баклава, бидејќи се извезуваше низ целата земја и светот.

Некои од најпопуларните јадења во овој град се патлиџаните приготвени на различни начини, бамии, разни видови ќебапи, џигер на скара, супи од мерџимек и езогелин… и сето тоа послужено со неколку видови салата, со леб и чај што ги добивате бесплатно. Списокот не е конечен, бидејќи Газиантеп нудеше стотици различни јадења, поради што овој град се најде на листата на креативни градови на УНЕСКО кога е во прашање кујната (UNESCO Creative Cities: Gaziantep – Creative City of Gastronomy).

Музеј на храна

Бидејќи храната на овој град е заштитена од УНЕСКО, тука е изграден Кулинарскиот музеј на познатата Емина Гоуш.

Овој музеј илустрира подготовка на различни јадења, со фокус на „Yuvalami“, традиционална храна за Бајрам и турско кафе, кое е задолжително да се пие со пушење шиша (наргиле). Овде се прикажани и садови кои некогаш биле користени во сите домови на овие простори.

Автор: Един Крниќ

Извор: National Geographic