Дали ќе ја спасиме планетата со глобална диета?

Дали ќе треба да го смениме начинот на кој се храниме за да ги спречиме климатските промени и колку ќе влијае зголемувањето на температурата врз храната што толку многу ја сакаме сега?

Светските климатолози нè потсетуваат дека времето потребно за „спасување“ на планетата во однос на климатските промени, за жал е сè пократко. Сепак, од каде да почнеме? Научниците и активистите имаат подготвен одговор, така што сè повеќе покажуваат со прст кон прехранбената индустрија како втор осомничен за најголемото влијание врз климатските промени – веднаш зад енергетската индустрија и согорувањето на фосилните горива.

Меѓутоа, иако многумина, вклучувајќи го и саканиот британски натуралист Дејвид Атенборо, предупредија за влијанието што модерната прехранбена индустрија и користењето на земјиштето го имаат врз климата, новите истражувања несомнено укажуваат на недостаток на соодветен одговор.

Во 2019 година, американската еколошка организација Rare објавува анализа за тоа како различните акции на индивидуално ниво може да придонесат за ублажување на климатските промени. Еден од поинтересните заклучоци од оваа студија укажува на потенцијалот за регулирање на прехранбениот сектор, особено во однос на стандардните методи на „зелено“ однесување на секој од нас. Така, активното рециклирање (каде што е можно), префрлување на LED-осветлување и хибридни возила со инсталирање покривни соларни панели се покажаа како двојно поефикасни во борбата против емисиите на јаглерод диоксид во споредба со растителната исхрана и намалување на отпадот од храна.

Иако често се занемаруваат, повеќе од една четвртина од емисиите на стакленички гасови се должат на производството на храна.

ЗОШТО МОРА ДА ЗБОРУВАМЕ ЗА ХРАНА КОГА ЗБОРУВАМЕ ЗА КЛИМАТА?

Доминантниот начин на исхрана станува аларм, како и средство за идна „борба“ со климатските промени. Бидејќи, едно изгледа сигурно, без вистинска промена во нашите менија, намалувањето на последиците од глобалното затоплување ќе стане неостварлива цел.

Климатските промени го загрозуваат глобалното снабдување со храна, додека земјата, водата и шумите се експлоатираат со речиси незапирливо темпо.

Студија објавена во списанието „Science“ предупредува дека нашата задача е драстично да промениме што, како и колку јадеме, како произведуваме храна и колку храна фрламе. За да се ограничи зголемувањето на просечната глобална температура под два Целзиусови степени во споредба со периодот пред индустријата, потребно е значително да се намали употребата на фосилни горива. Сепак, заклучокот е ист: без трансформација на глобалниот систем за храна до 2050 година, не можеме да сметаме на исполнување на целите утврдени со Парискиот климатски договор.

Кога знаеме дека нашата исхрана е во злогласното општество на најголемите извори на климатските промени – одговорното однесување на потрошувачите е поставено како приоритет. Мора да се признае, една промена во исхраната сигурно носи победа во однос на нејзиното влијание врз климата. Не зборуваме за купување локална, сезонска или храна од органско потекло. Ниту, пак избегнување високообработена храна. Станува збор за исхрана без или со помалку месо.

МАЃЕПСАНИОТ КРУГ НА ИСХРАНА И КЛИМАТСКИ ПРОМЕНИ

Околу три четвртини од земјоделското земјиште во светот се користи за пасење добиток или за одгледување култури за нивно гоење. Резултатот е неконтролирано уништување на шумите, најголемиот природен апсорбер на јаглерод диоксид, истребување десетици илјади растителни и животински видови и прекумерна потрошувачка на вода за пиење.

Ако накратко го прикажеме влијанието на исхраната врз климатските промени, би почнале со сечење на шумите. Навистина, уништувањето на шумите создава простор за сточарство, но, во исто време, незамисливи количини на јаглерод диоксид се ослободуваат во атмосферата без одлагање. Дополнително и нешто бизарно, говедата, особено кравите, испуштаат метан, гас со уште поразителен придонес во климатските промени од јаглерод диоксидот, во процесот на варење. Склад за метан се и животинските ѓубрива, како и полињата со ориз.

На самиот крај на овој токсичен циклус, имаме и фосилни горива. Потребни се нафта или бензин за управување со земјоделски машини, машини за ѓубриво и испорака на храна низ целиот свет. Сето ова генерира значителни количини штетни гасови за атмосферата.

Кравјите млечни производи се сметаат за главен „загадувач на добитокот“ со повеќе од две третини од уделот во споредба со другиот добиток. Конечниот резултат на добитокот во годишната емисија на стакленички гасови е до 14,5 проценти. За да бидат работите поживописни, истото количество штетни гасови е близу до сегашната емисија на сите автомобили, камиони, авиони и бродови во светот, заедно.

Говедското месо, како главна негатива на оваа климатска приказна, произведува осум пати повеќе стакленички гасови од риба или живина, 12 пати повеќе од јајца и 25 пати повеќе од тофу. Бројката незапирливо расте кога го споредуваме говедското месо со мешунки, ореви, кромид, банани, компири, леб или пченка.

Покрај емисиите на метан, за производство на само еден килограм говедско месо, потребни се околу 20 килограми пченка и соја протеини, што претставува значителен внес.

Општо земено, говедското и јагнешкото месо имаат најголемо влијание врз климата по грам протеин, додека храната од растително потекло има незначително. Свинско и пилешко месо се некаде во средината.

ХРАНА (ВО) ИДНИНАТА?

Ако не најдеме начини да ја заштитиме, дали многу од храната што ја уживаме денес ќе ги преживее климатските промени? Одговорот е секако позитивен, сепак, да не се радуваме прерано.

Многу е веројатно дека, поради екстремно високите температури, ќе бидеме принудени да ги преместиме посевите во нешто постудени области. Во ова сценарио, најмногу страдаат локалните земјоделци и малите производители на храна. Исто така, се поставува прашањето за достапноста на таквата „новоодгледана“ храна за многу ранливи групи луѓе.

Генерално, на приносот на многу видови храна, од житарици до кафе и чоколадо, големо влијание имаат климатските промени. Степенот до кој ќе се почувствува намалувањето на приносите зависи првенствено од степенот на загревање на почвата и недостаток на вода, но општо правило е дека температурата над 30 Целзиусови степени има значително негативно влијание врз културите.

Студија од 2017 година покажува дека климатските промени не ги загрозуваат само културите на кафето, туку и нивните опрашувачи – пчели кои учествуваат во производството на кафе до значителни 25 проценти. Со опрашување на културите за кафе, пчелите го зголемуваат приносот и квалитетот на зрната. Високите температури и нестабилното време сигурно не се погодни за пчелите, така што тие сè помалку ги опрашуваат растенијата со кафе. Предвидувањата не се светли – областите погодни за одгледување кафе во Латинска Америка може да се намалат на 88 проценти во следните 30 години.

Според мрачните предвидувања на истражувачите од Потсдамскиот институт за истражување на влијанието врз климата, доколку наскоро не постигнеме значително намалување на емисиите, приносите од пченка може да паднат до 50 отсто до 2100 година во споредба со приносите што би биле можни доколку глобалното затоплување се стави под контрола. Бидејќи ова е една од најважните намирници, не треба да останеме рамнодушни.

Климатските промени и зголемувањето на температурите, исто така, им се закануваат на енофилите. Според една студија објавена во списанието „Nature“, во следните пет децении може да очекуваме можен пад во производството на одредени сорти винско грозје до 85 проценти. Меѓутоа, постои спас во адаптацијата, па ако лозарите се префрлат на помалку користени и поотпорни сорти на грозје, винската индустрија може да им одолее на ефектите од глобалното затоплување.

Климатските промени, исто така, индиректно влијаат врз чоколадото. Какаото бара посебни услови со цел приносите да бидат оптимални – умерена температура, висок квалитет на почвата, висока влажност, но и точното растојание од екваторот. Нестабилноста на сите временски услови веќе го намали бројот на насади со какао, а во следните десет години ќе има сериозен пад на неговото производство, според Меѓународниот центар за тропско земјоделство.

Кикиритки, наут, авокадо, праски, кајсии, па дури и јагоди и банани се на листата на омилена храна која ја губи битката со климатските промени. Иако е тешко за нас да замислиме, но сепак тезгите на пазарите може да останат без овие намирници во наредниот период.

Ако одвреме-навреме стековите и шницлите за вечера ги замениме со леќа и тофу, ќе станеме примерен потрошувач, првенствено одговорен за нашата околина. Исхраната што е во согласност со климатските промени, по истите линии, е многу корисна за здравјето на луѓето. Меѓутоа, станувањето климатеријанец или флекситаријанец често се претставува како невозможна кампања. Долг е патот од исхрана богата со месо до целосното веганство – начин на живот кој ретко кој може да го следи на долг рок. За почеток, се бројат малите чекори, секое намалување на количината на месо во исхраната е добро за нашето, но и за здравјето на планетата.